De woonkern van Turnhout ontwikkelde zich rond de nog steeds bestaande burcht. De aanwezigheid van de hertogen van Brabant zorgde voor een snelle groei van de stad. Al in 1212 gaf de Brabantse hertog Hendrik I aan Turnhout stads- en vrijheidsrechten. Het marktplein is sinds de middeleeuwen een belangrijk wegenknooppunt. Deze wegen vormen nog steeds de voornaamste winkelstraten van het stadje. Vanaf het einde van de 18de eeuw groeide Turnhout uit tot het centrum van de papierverwerkende nijverheid. Getuige hiervan is het Speelkaartenmuseum, één van de toeristische troeven van Turnhout.
Station van Turnhout
Het station van Turnhout heeft een lange en bewogen geschiedenis achter de rug. Nu is het een kopstation, maar tot voor enkele jaren was het een belangrijke halteplaats op lijn 29 die Aarschot via Herentals met Tilburg verbond.
Het huidige stationsgebouw dateert uit 1896. Het werd gebouwd in neo-Vlaamse-renaissancestijl. De hoofdingang is monumentaal uitgewerkt. De hal ligt onder een indrukwekkend koepelgewelf. De glazen vleugeldeur leidde vroeger naar de wachtzalen eerste en tweede klasse, nu naar het buffet. Het gebouw werd in 1995-1996 gerestaureerd. Einde 2006 en begin 2007 werd de inkomhal grondig aangepast. Hierbij werden ook de loketten en bijhorende ruimten voor de NMBS-medewerkers vernieuwd.
Oorspronkelijk was er aan dit langgerekte gebouw een overdekte spoorhal uit staal en glas gekoppeld. Deze overkapping is afgebroken. Een schaalmodel ervan is later gebouwd in het stadspark bij het station van de Stoomgroep. Stoomgroep Turnhout is een vereniging die zich bezighoudt met de aanleg van een miniatuurspoorweg in het stadspark. De lange loods is omgebouwd en in dienst genomen door het Turnhout City Hotel.
Watertoren
Op de hoek van de Warandestraat en de Renier Sniedersstraat, vind je de Turnhoutse watertoren. Op 19 juni 1904 werd de waterleiding van de officieel 'ingespoten' door de toenmalige prins Albert door middel van twee fonteinen die op de Grote Markt waren opgesteld. De 38 meter hoge watertoren werd in 1987 als monument beschermd en is de oudste en enige in zijn soort in Vlaanderen. De watertoren was in gebruik tot in 1971. De metalen kuip van het hangbodemtype heeft een inhoud van 460 kubieke meter. In oktober 1992 begon men aan de restauratie van de toren, het kopstuk en de dakconstructie.
Kasteel van Turnhout
Het kasteel mag je zonder overdrijven als de bakermat van Turnhout omschrijven. Het bestond met zekerheid reeds in 12de eeuw. Het was de residentie van de hertogen van Brabant en hun opvolgers, die in de bossen in de nabije omgeving een uitstekend jachtterrein vonden. In 1648 kwam het kasteel in handen van het geslacht van Nassau. Onder het bewind van Amalia van Solms werd het slot verbouwd en kreeg het zijn huidig uitzicht. Boven de toegangspoort zie je het wapen van Maria van Zimmeren, dochter van Amalia van Solms. Tijdens de Franse Revolutie werd het kasteel ingericht als gerechtshof en gevangenis. Na 1830 geraakte het gebouw in verval en er werd zelfs aan afbraak gedacht, In 1908 werd het door de provincie aangekocht en van de sloop gered. Een recente restauratie gaf het kasteel de vroegere glorie terug. Op de binnenkoer staat “Montezuma”, een kunstwerk van Roel D’Haese. Buiten in de slotgracht ligt het monumentale beeldhouwwerk “Najade” van beeldhouwer Rik Poot. In het kasteel zetelt nu de Rechtbank van Eerste Aanleg.
Begijnhof
Door zijn langgerekt grondplan wijkt het begijnhof van Turnhout af van andere begijnhoven. De datum van oorsprong is niet juist bekend, sommige bronnen spreken van 1340 maar het is waarschijnlijk ouder. Door het vele groen straalt het begijnhof een landelijke sfeer uit. Het poortgebouw dateert van 1700. Vooraan staat een kruisberg op de plaats waar het eerste kerkje heeft gestaan. Verder vind je er een boomgaard, een schapenweide, de Lourdesgrot, de kapel van het Heilig Aanschijn en de huidige Heilig-Kruiskerk uit 1662. Op het nummer 55-56 kun je het Begijnhofmuseum bezoeken. Het is gevestigd in de voormalige pastoorswoning, het latere Sint-Jansconvent.
Grote Markt
De Grote Markt wordt beheerst door de Sint-Pieterskerk. Het onderste gedeelte van de 62 meter hoge toren, die als belfort fungeerde, dateert uit de 12de of 13de eeuw. De toren huisvest een unieke beiaard met 52 klokken. De bakstenen kruiskerk heeft een driebeukig schip. Het huidig uitzicht danken we aan de Antwerpse architect J.P. Van Baurscheit II die de kerk verbouwde in 1740. De voorkant van de kerk kijkt uit op het moderne stadhuis. Het werd gebouwd tussen 1959 en 1961. Tegenover het stadhuis staat sinds 1989 het standbeeld van De Turnhoutse Patriot. Het werd geplaatst naar aanleiding van de tweehonderdjarige herdenking van de Slag om Turnhout. In 1789 werd in de straten van Turnhout een veldslag uitgevochten tussen de patriotten en de Oostenrijkers, waarbij deze laatste het onderspit moesten delven. Aan de achterkant van de kerk kun je in “Het Steentje” terecht voor alle toeristische informatie. De gevel van het gebouw werd in 1922 opgetrokken in Vlaamse neorenaissancestijl.
Nationaal Museum van de Speelkaart
Het museum brengt de geschiedenis van de speelkaart in beeld. In de zaal 'Harten 5' wordt het verhaal in een originele vorm 'verteld'. Hoe de oude speelkaart nog toepasselijk is in de multimediale wereld van vandaag wordt bewezen in de Zaal van de Toekomst, ontworpen door Cartamundi, de wereldspeler op gebied van productie van kaartspelen en bordspellen. Daarnaast worden ook de verschillende productietechnieken getoond. Door de redelijk grote oppervlakte kunnen de oorspronkelijke - en nog werkende - machines tentoongesteld worden. Het absolute pronkstuk is een authentieke stoommachine. Ervaren vaklui geven regelmatig demonstraties van de druktechnieken.
Dit is één van de weinige musea in de wereld die de speelkaart onder de aandacht brengt. De reden ligt bij de prominente rol die de Turnhoutse grafische industrie speelt bij het vervaardigen van speelkaarten sinds de 19de eeuw. In de 20ste eeuw groeide Turnhout uit tot de enige fabrikant van speelkaarten in de Nederlanden en met de firma Cartamundi tot één van de belangrijkste producenten op wereldvlak.
Roemeens Orthodoxe kerk H. Georgios
Door de hoge en spitse toren is deze kerk van ver te bewonderen. Met haar 92 meter is het de hoogste toren van de stad. Dit was de vroegere H. Hartkerk die in 2019 werd overgedragen aan de Roemeens Orthodoxe kerk. De kerk dateert van het begin van vorige eeuw, werd eind vorige eeuw nog gerestaureerd en is in 2018 omgebouwd naar een Orthodoxe kerk. Ze is open voor bezoekers op woensdagnamiddag en tijdens de weekends.
Op het pleintje voor de kerk is een labyrint uitgetekend zoals die te zien waren in de middeleeuwse gotische kathedralen in Frankrijk. Met dit labyrint kunnen gelovigen een mini bedevaart naar Compostela maken. Voetje voor voetje moeten ze de lijnen volgen en telkens een Weesgegroetje bidden. Na 365 voetjes zou de bedevaart voltooid moeten zijn.